Χάρτης Ενέργειας

Η Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας (Energy Charter Treaty) είναι διεθνής συμφωνία που θεσπίζει ένα πολυμερές πλαίσιο για τη διασυνοριακή συνεργασία στον ενεργειακό κλάδο η οποία υπογράφηκε τον Δεκέμβριο του 1994 και τέθηκε σε ισχύ τον Απρίλιο του 1998. Μέχρι σήμερα, τη Συνθήκη έχουν υπο­γράψει, ή έχουν προσχωρήσει σε αυτή, πενήντα δύο κράτη καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (συνο­λικά 54 μέλη). Ο Χάρτης Ενέργειας στοχεύει στην απρόσκοπτη προώθηση  των ενεργειακών επενδύσεων, του ενεργειακού εμπορίου και της διαμετακόμισης, καθώς και της ενεργειακής απόδοσης και συναφών περιβαλλοντικών ζητημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο (κυρίως στην ευρεία περιοχή της Ευρασίας). Η επεξεργασία των σχετικών θεμάτων γίνεται μέσω λειτουργίας αντίστοιχων Ομάδων Εργασίας της Γραμματείας του Χάρτη, στοχεύοντας πρωτίστως στη σταδιακή σύγκλιση των ενεργειακών αγορών Ανατολής-Δύσης μέσω κατάλληλων θεσμικών και άλλων πρωτοβουλιών. Στις αρμοδιότητες του Χάρτη Ενέργειας περιλαμβάνονται:

• Η προώθηση και προστασία των ξένων επενδύσεων στις χώρες μέλη. Για το σκοπό αυτό, η Συνθήκη παρέχει ορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα σε ξένους επενδυτές όσον αφορά τις επενδύσεις τους στη χώρα υποδοχής. Οι ξένοι επενδυτές προστατεύονται από τους πιο σημαντικούς πολιτικούς κινδύνους, όπως διακρίσεις, απαλλοτρίωση και εθνικοποίηση, παραβίαση ατομικών επενδυτικών συμβάσεων, ζημίες λόγω πολέμου και παρόμοιων γεγονότων και αδικαιολόγητους περιορισμούς στη μεταφορά χρημάτων. Οι διατάξεις επίλυσης διαφορών της Συνθήκης, οι οποίες καλύπτουν διαιτησία από κράτος σε κράτος και την επίλυση διαφορών μεταξύ επενδυτών και κρατών, ενισχύουν αυτά τα δικαιώματα των επενδυτών.
• Η αντιμετώπιση των σύνθετων πολιτικών, οικονομικών και νομικών προβλημάτων που σχετίζονται με τη διαμετακόμιση ενέργειας. Η Συνθήκη προχωρεί περισσότερο από τον ΠΟΕ / GATT για την ανάπτυξη ενός ειδικού καθεστώτος που σχετίζεται με τη διαμετακόμιση για τον ενεργειακό τομέα. Η Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας προωθεί τις αρχές της ελευθερίας διαμετακόμισης και της απαγόρευσης των διακρίσεων, περιλαμβάνει την υποχρέωση παροχής εθνικής επεξεργασίας για τη διαμετακόμιση ενέργειας και απαγορεύει τη διακοπή των ροών και την τοποθέτηση εμποδίων στην κατασκευή νέων εγκαταστάσεων μεταφοράς ενέργειας. Περιέχει επίσης μια ειδική διαδικασία συμβιβασμού για διαφορές σχετικά με τη διέλευση ενέργειας.
• Η λειτουργία ενός ολοκληρωμένου και εξατομικευμένου συστήματος για την επίλυση διαφορών σε θέματα που καλύπτονται από τη Συνθήκη. Οι δύο βασικές μορφές δεσμευτικής επίλυσης διαφορών είναι η ad hoc διαιτησία για διαφορές μεταξύ συμβαλλομένων μερών σχετικά με την ερμηνεία ή την εφαρμογή σχεδόν όλων των πτυχών της Συνθήκης (εκτός από θέματα ανταγωνισμού και περιβάλλοντος) και η επενδυτική διαιτησία για διαφορές μεταξύ επενδυτή και συμβαλλόμενου μέρους.
• Η προώθηση της ενεργειακής απόδοσης με βάση το άρθρο 19 της Συνθήκης για τον Χάρτη Ενέργειας, το πρωτόκολλο για την ενεργειακή απόδοση και τις σχετικές περιβαλλοντικές πτυχές (PEEREA)

Τα κύρια Όργανα του Οργανισμού είναι η Διάσκεψη του Χάρτη και η Γραμματεία. Επίσης, σήμερα λειτουργούν στο Χάρτη Ενέργειας 6 Επικουρικά Όργανα (subsidiary bodies) με εξειδικευμένο αντικείμενο και συμβολή στη χάραξη πολιτικής. Ειδικότερα: α) η Ομάδα Στρατηγικής, η οποία συντονίζει το ρόλο της Διαδικασίας του Χάρτη στο παγκόσμιο πλαίσιο,

β) η Ομάδα Εκσυγχρονισμού, με αντικείμενο την έναρξη διαπραγματεύσεων για τον εκσυγχρονισμό της Συνθήκης του Χάρτη Ενέργειας,

γ) η Ομάδα Εργασίας για θέματα Διακυβέρνησης, όπου συζητούνται τα θέματα που αφορούν στη δομή και λειτουργία της Γραμματείας του Χάρτη Ενέργειας, τους εσωτερικούς κανονισμούς διαδικασιών, τον εσωτερικό έλεγχο κ.ά.,

δ) η Ομάδα Εφαρμογής, η οποία είναι το αρμόδιο θεσμικό όργανο για την υλοποίηση της Συνθήκης του Χάρτη Ενέργειας,

ε) η Επιτροπή Προϋπολογισμού και

στ) η Νομική Συμβουλευτική Επιτροπή.

Μέρος των εργασιών του Χάρτη Ενέργειας αποτελεί η ετήσια έκθεση αξιολόγησης του επενδυτικού κινδύνου για την ενέργεια (Energy Investment Risk Assessment-EIRA). Οι αξιολογήσεις EIRA διενεργούνται σε εθελοντική βάση μεταξύ των κρατών μελών. Η χώρα μας είχε αξιολογηθεί στις εκθέσεις για το 2018, το 2019 και το 2020 με ιδιαίτερα θετικά και συνεχώς βελτιούμενα αποτελέσματα. Ειδικότερα για το 2019, η Ελλάδα έλαβε την υψηλότερη βαθμολογία μεταξύ 34 κρατών (από την Ε.Ε. συμμετείχαν Κροατία, Τσεχία, Ρουμανία, Σλοβακία), η οποία διαρθρώνεται ως εξής (με άριστα το 100). Συγκεντρωτικά τα αποτελέσματα της αξιολόγησης της χώρας για το 2018, 2019 και 2020 έχουν ως ακολούθως: