Αστικά Λύματα
Το Τμήμα Ελέγχου και Σχεδιασμού Επεξεργασίας Λυμάτων της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποτελεί τον αρμόδιο εθνικό φορέα για την παρακολούθηση της εφαρμογής της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ, που αφορά στη διαχείριση των αστικών λυμάτων των οικισμών που εμπίπτουν σε αυτή. Αναγνωρίζει τις εθνικές υποχρεώσεις ως προς τις απαιτούμενες υποδομές για τη συλλογή, επεξεργασία και διάθεση των επεξεργασμένων αστικών λυμάτων στη χώρα, προσδιορίζει τις ευαίσθητες περιοχές και υποβάλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την Εθνική Έκθεση Εφαρμογής και το Εθνικό Πρόγραμμα Εφαρμογής με όλα τα απαραίτητα στοιχεία, μετά από συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων που αποστέλλονται από τους φορείς λειτουργίας των έργων.
Η διαχείριση των αστικών λυμάτων καθορίζεται από την Οδηγία 91/271/EOK «για την επεξεργασία και διάθεση αστικών λυμάτων», όπως αυτή τροποποιήθηκε με την Οδηγία 98/15/ΕΕ. Στην Ελλάδα η εν λόγω οδηγία έχει ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο με την Κ.Υ.Α. 5673/400/1997 (Φ.Ε.Κ. 192Β/14-3-1997) με τίτλο ”Μέτρα και Όροι για την επεξεργασία των Αστικών Λυμάτων”.
Η κατασκευή υποδομών αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων ξεκίνησε στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1980 και παρουσίασε τη μεγαλύτερη εξέλιξη τη δεκαετία του 1990, ως αποτέλεσμα της εναρμόνισης του εθνικού θεσμικού πλαισίου στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο με την ενσωμάτωση Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, στην ΚΥΑ 5673/400/1997 και ταυτόχρονα με την ενίσχυση της χρηματοδότησης των έργων από κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα κατάφερε έτσι από τη δεκαετία του 1990 να βελτιώσει σημαντικά τον τρόπο διαχείρισης των αστικών λυμάτων στη χώρα, γεγονός που επέτρεψε σταδιακά τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτινων αποδεκτών και αναβάθμιση του υδάτινου περιβάλλοντος σε παράκτιες περιοχές αλλά και εσωτερικά ύδατα.
Η Οδηγία ορίζει την ελάχιστη αναγκαία τεχνική υποδομή σε δίκτυα αποχέτευσης και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων που πρέπει να διαθέτουν οι πόλεις και οι οικισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανάλογα με τον ισοδύναμο πληθυσμό και τον αποδέκτη των επεξεργασμένων λυμάτων και διακρίνοντας τους υδάτινους αποδέκτες στους οποίους καταλήγουν τα αστικά λύματα σε τρεις κατηγορίες: σε κανονικούς, ευαίσθητους και λιγότερο ευαίσθητους. Επίσης καθορίζει τα ανώτατα επιτρεπτά όρια των ποιοτικών χαρακτηριστικών των επεξεργασμένων λυμάτων που πρέπει να επιτυγχάνονται στις εκροές των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων και παράλληλα προβλέπει συγκεκριμένα χρονικά όρια μέσα στα οποία οι οικισμοί, που εμπίπτουν στις διατάξεις της, οφείλουν να ολοκληρώσουν την απαιτούμενη σε κάθε περίπτωση υποδομή συλλογής, επεξεργασίας και διάθεσης των αστικών τους λυμάτων.
Οι διατάξεις που ορίζουν την απαιτούμενη υποδομή, με βάση τα ανωτέρω κριτήρια (ισοδύναμο πληθυσμό, κατηγορία αποδέκτη), ορίζουν ταυτόχρονα και τις χρονικές προθεσμίες μέσα στις οποίες πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί όλες οι αναγκαίες υποδομές. Σε κάθε περίπτωση, οι καταληκτικές ημερομηνίες είναι τρεις: τα τέλη των ετών 1998, 2000 και 2005. Στο πέρας του χρονικού ορίζοντα εφαρμογής της Οδηγίας όλοι οι οικισμοί με ισοδύναμο πληθυσμό μεγαλύτερο των 2.000 θα πρέπει να διαθέτουν αποχετευτικό δίκτυο και εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων το αργότερο μέχρι το τέλος του έτους 2005.
Ως προς το απαιτούμενο επίπεδο επεξεργασίας η Οδηγία καθορίζει εν γένει ως ελάχιστη την δευτεροβάθμια. Για περιπτώσεις όμως απόρριψης λυμάτων σε ευαίσθητες περιοχές απαιτείται η βιολογική επεξεργασία με απομάκρυνση αζώτου ή/και φωσφόρου (τριτοβάθμια επεξεργασία).
Εφαρμογή στα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης
H Οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων μπορεί να συμβάλει στην κατεύθυνση της ΕΕ προς την πραγμάτωση της φιλοδοξίας μηδενικής ρύπανσης που διακηρύχθηκε στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων είναι «βασικό μέτρο» στο πλαίσιο της Οδηγίας-Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ). Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της κατάστασης των υδατικών συστημάτων στην ΕΕ, βελτιώνοντας την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων και προστατεύοντας τη βιοποικιλότητα. Ενόψει της σημαντικής πρόκλησης ως προς τη διασφάλιση της καλής κατάστασης των υδατικών συστημάτων της ΕΕ το αργότερο έως το 2027, η αποτελεσματική συλλογή και επεξεργασία των αστικών λυμάτων έχουν μεγάλη σημασία. Η οδηγία διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην προστασία της ανθρώπινης υγείας.
Ο τομέας των υπηρεσιών ύδατος είναι σημαντικός για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, καθώς αποτελεί απαραίτητο μέτρο για την πραγμάτωση των φιλοδοξιών της ΕΕ ως προς την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας και την εξάλειψη της ρύπανσης με παράλληλη διασφάλιση της βιωσιμότητας της ανάπτυξης και των θέσεων εργασίας. Ο τομέας των λυμάτων μπορεί επίσης να συμβάλει στην κυκλική οικονομία, μέσω της επαναχρησιμοποίησης των επεξεργασμένων λυμάτων και της λυματολάσπης, της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και της ανακύκλωσης θρεπτικών ουσιών. Η οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων αποτελεί επίσης ένα βήμα προς την κατεύθυνση της επίτευξης των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών, ειδικότερα του στόχου ΣΒΑ6, ο οποίος διασφαλίζει την πρόσβαση σε νερό και την αποχέτευση για όλους.
Από τον Ιανουάριο του 1999 μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημοσιεύσει 10 εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ και την πρόοδο που έχουν σημειώσει τα κράτη μέλη.
Με βάση την τελευταία έκθεση της Ε.Ε. η συλλογή και η επεξεργασία αστικών λυμάτων έχουν βελτιωθεί την τελευταία δεκαετία στην ΕΕ, με τα ποσοστά συμμόρφωσης να ανέρχονται σε 95 % για τη συλλογή, σε 88 %για τη δευτεροβάθμια (βιολογική) επεξεργασία και σε 86 % για την αυστηρότερη επεξεργασία (αφαίρεση φωσφόρου και αζώτου). Ωστόσο, υπάρχει ακόμη απόσταση που πρέπει να διανυθεί για την επίτευξη πλήρους συμμόρφωσης με την οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων.
Εκθέσεις
10η Έκθεση ΕΕ 2020 για το έτος αναφοράς 2016
9η Έκθεση ΕΕ 2017 για το έτος αναφοράς 2014
8η Έκθεση ΕΕ 2015 για το έτος αναφοράς 2012
7η Έκθεση ΕΕ 2013 για το έτος αναφοράς 2010
6η Έκθεση ΕΕ 2011 για το έτος αναφοράς 2008
Εθνική Έκθεση Αναφοράς έτους 2009 (πριν την εφαρμογή του άρθρου 17 της Οδηγίας)
Αναθεώρηση της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ
Στο πλαίσιο αναθεώρησης της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων έχει ξεκινήσει ανοικτή δημόσια διαβούλευση για την αξιολόγηση της οδηγίας. Στο πλαίσιο αυτό ο κάθε ενδιαφερόμενος πολίτης είχε τη δυνατότητα να συμμετέχει στην ανοικτή διαδικασία διαβούλευσης η οποία ολοκληρώθηκε στις 19/10/2018. Περισσότερες πληροφορίες για την εφαρμογή της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ μπορείτε να αναζητήσετε εδώ.
Πίνακας οικισμών που τελούν σε συμμόρφωση με την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ για το έτος 2022