Πολεοδομία
Έτος ορόσημο για την πολεοδομία αποτέλεσε το 1923, οπότε εκδόθηκε το γνωστό νομοθετικό διάταγμα της 16.8.1923 «Περί Σχεδίων Πόλεων» : στο άρθρο 1 του παραπάνω διατάγματος περιλαμβάνεται η πεμπτουσία του πολεοδομικού σχεδιασμού, δηλαδή ότι η πόλη πρέπει να αναπτύσσεται βάσει σχεδίου το οποίο παράγεται με την ευθύνη του κράτους.
Η αρχή του σχεδιασμού των πόλεων έχει ως βασικό συμπλήρωμα τη θέσπιση κανόνων για την ορθολογική εκπόνηση των πολεοδομικών σχεδίων, για τις κατηγορίες χρήσεων γης, για τη δημιουργία κοινωφελών και κοινοχρήστων χώρων κλπ. Όλα τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν το ‘κανονικό’ πολεοδομικό δίκαιο της χώρας, το οποίο είναι ανάλογο με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Ωστόσο, το παραπάνω ‘σύστημα’ πολεοδομικού σχεδιασμού δεν λειτουργεί αποτελεσματικά, καθώς έχει βαθμιαία δημιουργηθεί ένα παράλληλο σύστημα επιμέρους διατάξεων, εργαλείων και ρυθμίσεων, με βάσει τις οποίες νοθεύεται ή και ανατρέπεται το περιεχόμενο του σχεδιασμού.
Το δεύτερο αυτό σκέλος του πολεοδομικού δικαίου θεωρείται υπεύθυνο για τον δαιδαλώδη, αναποτελεσματικό και αδιαφανή χαρακτήρα της πολεοδομικής νομοθεσίας με πολύ δυσμενή αποτελέσματα στο χώρο των πόλεων και οικισμών.
Είναι απαίτηση των τεχνικών φορέων αλλά και επιλογή της ηγεσίας του ΥΠΕΚΑ να αντιμετωπισθεί το ζήτημα της απλοποίησης της πολεοδομικής νομοθεσίας, ώστε ο σχεδιασμός να μπορεί να αποδώσει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα προς όφελος του περιβάλλοντος και των πολιτών.
Πρόσφατα δημιουργήθηκε "πολεοδομικό δίκαιο" που αποτελεί προσπάθεια θέσπισης νέων και βελτίωσης υφιστάμενων διατάξεων για την συνολική ρύθμιση των ζητημάτων που αφορούν το δομημένο περιβάλλον. Σκοπός του είναι να καθορίσει ένα νέο πλαίσιο κανόνων, που αφορούν την δόμηση με ολιστική θεώρηση, με στόχο την μέριμνα, πρόληψη και προστασία του δομημένου περιβάλλοντος, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις που το υποβαθμίζουν λόγω αυθαίρετης δόμησης, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις και τους μηχανισμούς εποπτείας και ελέγχου για την ορθολογική και αποτελεσματική διαχείριση και βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου.
Βασικοί άξονες για την αποτελεσματική προστασία του θεωρούνται:
- η κωδικοποίηση και απλοποίηση της νομοθεσίας και η επίσπευση των διαδικασιών χωρικού σχεδιασμού και έκδοσης οικοδομικών αδειών.
- η θέσπιση μηχανισμών διαρκούς και συνολικού ελέγχου του αστικού χώρου μέσω νέων τεχνολογιών για τον εντοπισμό αυθαίρετων κατασκευών και συστηματικού ελέγχου των οικοδομών μέσω ενεργοποίησης της ηλεκτρονικής ταυτότητας κτιρίου.
- η εξασφάλιση περιβαλλοντικού ισοζυγίου με την ενεργοποίηση του θεσμού της μεταφοράς του συντελεστή δόμησης.
- η διαφύλαξη και ανάδειξη της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς
Με βάση τα ανωτέρω επιχειρείται η συνολική και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των προκλήσεων που υφίστανται σήμερα στο δομημένο περιβάλλον, που κυρίως αποτυπώνονται μέσω αυθαίρετων κατασκευών, στοχεύοντας στην ανάδειξη και θεραπεία των διαχρονικών παθογενειών που το δημιούργησαν και το εξέθρεψαν, αποκλείοντας την απλή διαχείριση του αποτελέσματος αυτών.
Ταυτόχρονα επιδιώκεται η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών για τις δυσμενείς επιπτώσεις της αυθαίρετης δόμησης, με σκοπό την συνειδητοποίηση της βούλησης και του γεγονότος, ότι όλες οι αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσης είναι πλέον κατεδαφισταίες.
Επίσης εισάγονται καινοτόμες διαδικασίες που αποσκοπούν στη δημιουργία αποκλειστικής δομής διαρκούς παρατήρησης και ελέγχου του δομημένου περιβάλλοντος, αλλά και ενιαίας αντιμετώπισης όλων των ζητημάτων που σχετίζονται με αυτό. Προς το σκοπό αυτό συστάθηκε νέα υπηρεσία (ΔΕΣΕΔΠ) στο υπουργείο (ΥΠΕΝ), που ασχολείται σε επιτελικό επίπεδο αποκλειστικά με το στρατηγικό σχεδιασμό των απαιτούμενων μέτρων για τη βελτίωση της ποιότητας του δομημένου περιβάλλοντος και μεριμνά για την ορθή και συλλογική εφαρμογή των κανόνων που αφορούν την δόμηση, καθώς επίσης παρακολουθεί, οργανώνει και συντονίζει κάθε ζήτημα που σχετίζεται με το δομημένο περιβάλλον, αξιοποιώντας τα δεδομένα και τα στοιχεία που λαμβάνει από τις περιφερειακές διοικητικές δομές, όπως είναι τα περιφερειακά παρατηρητήρια.