Θαλάσσια Στρατηγική

Από τη φύση τους οι θάλασσες και οι ωκεανοί αποτελούν διεθνείς περιοχές και ως εκ τούτου προϋποθέτουν διακρατικές συνεργασίες και προσεγγίσεις. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν θαλάσσιες περιοχές (Βόρεια Θάλασσα, Βαλτική, Μαύρη Θάλασσα, Μεσόγειος) με μεγάλη αξία, από την άποψη της ιχθυοπαραγωγής και του τουρισμού, που πρέπει να τύχει προστασίας. Για το σκοπό αυτό διαμορφώθηκε η Οδηγία Πλαίσιο 2008/56/ΕΚ για τη Θαλάσσια Στρατηγική, η οποία στοχεύει στην προαγωγή της αειφόρου χρήσης των θαλασσών, στη διατήρηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και στην προστασία των βασικών πόρων από τους οποίους εξαρτώνται οι κοινωνικές και οικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τη θάλασσα.

Προκειμένου να επιτευχθεί ο γενικός αυτός στόχος η Οδηγία καλεί τα Κράτη Μέλη να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα και να εφαρμόσουν τις απαραίτητες θαλάσσιες στρατηγικές, ώστε να επιτύχουν ή να διατηρήσουν την καλή περιβαλλοντική κατάσταση των θαλάσσιων υδάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2020. Η Οδηγία καθορίζει τους κοινούς στόχους, ωστόσο η επιλογή των κατάλληλων διαχειριστικών μέτρων επαφίεται στα επί μέρους Κράτη-Μέλη σε αναγνώριση της ποικιλίας καταστάσεων, προβλημάτων και αναγκών στις επί μέρους θαλάσσιες περιοχές. Τα Κράτη Μέλη που μοιράζονται μια θαλάσσια περιοχή καλούνται να αναπτύξουν από κοινού στρατηγικές με συντονισμό των δράσεων και σε συνεργασία με τρίτες χώρες της περιοχής. Όσο είναι δυνατόν τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να συνεργασθούν στα πλαίσια υφισταμένων περιφερειακών συνθηκών συνεργασίας, όπως π.χ. η Συνθήκη της Βαρκελώνης για τη Μεσόγειο.

O Nόμος 3983/2011

Με το Ν. 3983/2011 «Εθνική στρατηγική για την προστασία και διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος – Εναρμόνιση με την οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Ιουνίου 2008 και άλλες διατάξεις» ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία η Οδηγία 2008/56 των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για τη θαλάσσια στρατηγική, η οποία αποτελεί τον περιβαλλοντικό πυλώνα της μελλοντικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο θέμα αυτό. Στόχος είναι η διατήρηση και αποκατάσταση της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης του θαλάσσιου περιβάλλοντος έως το έτος 2020. Για την επίτευξη του στόχου αυτού απαιτούνται συγκεκριμένες δέσμες δράσεων οι οποίες θα πρέπει να ολοκληρώνονται βάσει ενός δεσμευτικού χρονοδιαγράμματος.

Το επιχειρησιακό σκέλος για την εφαρμογή του νόμου ανατίθεται στη Διεύθυνση Προστασίας και Διαχείρισης Υδάτινου Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ. Για την υποστήριξη του έργου της Διεύθυνσης συστήνεται Γνωμοδοτική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, προκειμένου να διασφαλίζεται η τεκμηρίωση, η συναίνεση και η συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων όλων των εμπλεκόμενων φορέων του δημόσιου τομέα, των παραγωγικών τάξεων, των οικείων ΟΤΑ, των περιβαλλοντικών οργανώσεων, του διευθύνοντος οργάνου της Περιφερειακής Σύμβασης για την Προστασία της Μεσογείου (Σύμβασης Βαρκελώνης) και των επιστημονικών φορέων.

Ανώτατο πολιτικό όργανο για την εφαρμογή του νόμου είναι η Εθνική Επιτροπή Θαλάσσιας Περιβαλλοντικής Στρατηγικής με κύριες αρμοδιότητες τη χάραξη της πολιτικής για τη διαχείριση και προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, τη διασφάλιση σε ανώτερο πολιτικό επίπεδο του αναγκαίου συντονισμού των εμπλεκόμενων δημόσιων φορέων και την εναρμόνιση των δράσεων τους σύμφωνα με τους στόχους του νομοσχεδίου.

Με την υπ΄Αριθμ. οικ. 160182 Απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, η οποία δημοσιεύθηκε στη Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 3186 Β΄/30-12-2011), εγκρίθηκε ο Κανονισμός Λειτουργίας της Εθνικής Επιτροπής Θαλάσσιας Περιβαλλοντικής Στρατηγικής (ΕΕΘΠΕΣ).

Στον Κανονισμό Λειτουργίας μεταξύ άλλων προβλέπεται

Ο τρόπος λειτουργίας της Επιτροπής
Η διαδικασία σύνταξης και έγκρισης της Ημερήσιας Διάταξης
Η διαδικασία πρόσκλησης των μελών
Η διαδικασία λήψης αποφάσεων
Ο τρόπος τήρησης, επικύρωσης και κοινολόγησης των πρακτικών
Η δυνατότητα τροποποίησής του

Η Εθνική Επιτροπή Θαλάσσιας Περιβαλλοντικής Στρατηγικής συγκροτήθηκε σε σώμα με την υπ’αριθμ. οικ.110428 Απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Kλιματικής Αλλαγής, που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Υ.Ο.Δ.Δ.189/11-4-2012

Συνθήκη της Βαρκελώνης για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των παράκτιων περιοχών της Μεσογείου

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι χώρες που περιβάλλουν την Μεσόγειο είναι συμπράττοντα μέρη της Σύμβασης αυτής, η οποία εφαρμόζεται μέσω του Μεσογειακού Προγράμματος Δράσης (Mediterranean Action Plan) και διαμορφώνει πολιτικές και στρατηγικές για την προστασία της βιοποικιλότητας και του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος. Σε αναγνώριση της σημασίας της κλιματικής αλλαγής για την περιοχή της Μεσογείου, το 2008 τα κράτη της Σύμβασης της Βαρκελώνης υπέγραψαν το Πρωτόκολλο για μια Ολοκληρωμένη Διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης της Μεσογείου, θέτοντας ως προτεραιότητα την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η διακήρυξη του Marrakesh, που υιοθετήθηκε από τη Σύμβαση της Βαρκελώνης τον Νοέμβριο του 2009, επισημαίνει την ανάγκη για άμεση δράση προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι σοβαρές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα οικοσυστήματα και στους πόρους.

Εφαρμογή της Οδηγίας και του Ν. 3983/2011 για τη Θαλάσσια Στρατηγική

Μετά την ενσωμάτωση της Οδηγίας στο Εθνικό Δίκαιο αρχίζει η εφαρμογή της με την ανάθεση του πρώτου έργου από τη Διεύθυνση Προστασίας και Διαχείρισης Υδάτινου Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ. Αντικείμενο του έργου αυτού είναι, μεταξύ άλλων, (α) η προκαταρκτική αξιολόγηση της περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλασσίων υδάτων καθώς και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που αναπτύσσονται σε αυτά, (β) o καθορισμός των ποιοτικών προτύπων της Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης και (γ) ο καθορισμός δέσμης στόχων προσανατολισμού προς την επίτευξη της Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης. Το έργο θα ολοκληρωθεί έως το φθινόπωρο του 2012 και η σχετική έκθεση μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας διαβούλευσης θα υποβληθεί στην ΕΕ σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας.

Διαβούλευση

H διαδικασία ενημέρωσης του κοινού και δημόσιας διαβούλευσης για τα στοιχεία των θαλάσσιων στρατηγικών, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 17του Ν. 3983/2011 (Α΄ 144) ,προβλέπεται στην με Αριθμό οικ. 1002 Κοινή Υπουργική Απόφαση που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως(ΦΕΚ 2377 Β /27-8-2012).

Αξιολόγηση δεδομένων Διαβούλευσης – Έγκριση Περιβαλλοντικών Στόχων και Δεικτών – Ενημέρωση Ε.Ε.

Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας της δημόσιας διαβούλευσης, πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση των δεδομένων που προέκυψαν από αυτήν και οριστικοποιήθηκε το περιεχόμενο της πρώτης δράσης για την εφαρμογή της Οδηγίας – Πλαίσιο 2008/56/ΕΚ. Η δράση αυτή όπως προαναφέρεται αφορά την «Προετοιμασία» και περιλαμβάνει (α) την προκαταρκτική αξιολόγηση της περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλασσίων υδάτων, (β) τον καθορισμό των ποιοτικών προτύπων της Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης και (γ) τον καθορισμό περιβαλλοντικών στόχων – δεικτών προσανατολισμού προς την επίτευξη της Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης, οι οποίοι εγκρίθηκαν με την υπ΄ αρ. Οικ. 1175 Απόφαση του Υπουργού Αναπληρωτή ΥΠΕΚΑ (ΦΕΚ 2939 Β’ 2/11/2012).

Τα στοιχεία της «Προετοιμασίας» όφειλαν να ολοκληρωθούν μέχρι τις 15/7/2012 και να γνωστοποιηθούν από τα Κράτη Μέλη στην Ε.Ε. έως τις 15/10/2012. Εξ αιτίας όμως διαφόρων προβλημάτων που αφορούσαν κυρίως τεχνικές ελλείψεις και ασάφειες στην βάση-δίκτυο υποδοχής των δεδομένων, τελικά μόνον 2 από τα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. κατόρθωσαν να γνωστοποιήσουν εμπρόθεσμα τον πλήρη «φάκελο» με τα στοιχεία τους, η Ελλάδα και η Γερμανία.

Προγραμματα Παρακολουθησης-Ορισμος Αρμοδιων Φορεων

Τα Προγράμματα Παρακολουθησης θεσπίστηκαν με την υπ΄αριθ. οικ. 126635 ΥΑ « Έγκριση των προγραμμάτων παρακολούθησης για τη συνεχή εκτίμηση της περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλάσσιων υδάτων, του άρθρου 11 του Ν. 3983/2011 (Α΄ 144).» (ΦΕΚ Β ΄3799 / 25/11/ 2016), όπου αναφέρονται αναλυτικά οι δείκτες που παρακολουθούνται, οι περιοχές/θεσεις παρακολούθησης και η συχνότητα.

Τα Προγράμματα Παρακολούθησης επικαιροποιήθηκαν με την υπ΄Αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΠΔΥΠ/661/5 Υπουργική Απόφαση «Επικαιροποίηση των Προγραμμάτων Παρακολούθησης για τη συνεχή εκτίμηση της περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλάσσιων υδάτων σύμφωνα με τον ν. 3983/2011 (Α’ 144). Αντικατάσταση της υπ’ αρ. 126635/2016 (Β΄ 3799) υπουργικής απόφασης» (ΦΕΚ Β΄ 325 1/2/2022).

Οι αρμόδιοι φορείς για την πραγματοποίηση των Προγραμμάτων Παρακολούθησης εγκρίθηκαν με την υπ΄αριθμ. οικ. 126856 ΥΑ «Ορισμός αρμόδιων φορέων για την παρακολούθηση της ποιότητας των θαλάσσιων υδάτων και καθορισμός των υποχρεώσεών τους, σύμφωνα με το άρθρο 19, παράγραφος 1 (περιπ. στ) του ν. 3983/2011 (Α’ 144)» (ΦΕΚ Β΄11 /11 /1/2017), όπου αναφέρονται οι φορείς που καλούνται να υλοποιήσουν τα Προγράμματα Παρακολούθησης καθώς και οι υποχρεώσεις τους

ΦΟΡΕΙΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ

ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ

Προγραμματα Μετρων

Μια πρώτη προσέγγυση των προβλεπόμενων από την Οδηγία Προγραμματων Μέτρων εγκρίθηκε με την υπ΄αριθμ οικ. 142569 ΥΑ « Έγκριση των προγραμμάτων μέτρων για την επίτευξη ή τη διατήρηση της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης στα θαλάσσια ύδατα, σύμφωνα με την παράγραφο 9 του άρθρου 12 του ν. 3983/ 2011 (Α΄ 144).»(ΦΕΚ Β΄4728 /29/12/2017).

Επίκειται η κατάρτιση της εξειδίκευσης των Προγραμμάτων Μέτρων, η έγκριση και η εφαρμογή τους.

ΥΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΜΕΤΡΩΝ