Ένωση για τη Μεσόγειο (Union for the Mediterranean – UfM)
Η Ένωση για την Μεσόγειο (UfM) συστάθηκε το 2008 ως μετεξέλιξη της Ευρω-Μεσογειακής Συνεργασίας του 1995, με τη συμμετοχή όλων των κρατών-μελών της ΕΕ και των 15 χωρών της Νοτιο-Ανατολικής Μεσογείου πλην της Συρίας (συνολικά δηλαδή 42 μέλη), για την προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας, διαλόγου και προσέγγισης. Η Γραμματεία της εδρεύει στην Βαρκελώνη και αυτής προΐσταται Αιγύπτιος Γενικός Γραμματέας με την υποστήριξη έξι Αναπληρωτών Γενικών Γραμματέων (τρείς από χώρες της ΕΕ και τρεις από χώρες του Νότου), ο κάθε ένας αρμόδιος για έξι θεματικούς τομείς επί των οποίων εκτείνεται η δράση της UfM: Ύδατα, Περιβάλλον & Γαλάζια Ανάπτυξη, Ενέργεια & Κλιματική Αλλαγή, Μεταφορές & Πολεοδομική Ανάπτυξη, Επιχειρηματικότητα & Απασχόληση, Κοινωνικά θέματα, Εκπαίδευση & Έρευνα. Το πολιτικό σκέλος της UfM συντονίζεται από Συμπροεδρία, την οποία κατέχει σήμερα η Ιορδανία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (μόνιμη Συμπροεδρεύουσα από πλευράς χωρών ΕΕ), η οποία αποτελεί και βασικό χρηματοδότη των δράσεων της UfM μαζί με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και άλλους διεθνείς και περιφερειακούς δωρητές), ενώ θεματικά ο διάλογος προωθείται μέσω τομεακών Υπουργικών Συνόδων που διοργανώνονται περιοδικά.
2η Υπουργική Σύνοδος για το «Περιβάλλον και το Κλίμα»
Η επόμενη 2η Υπουργική Σύνοδος της UfM για το «Περιβάλλον και το Κλίμα» προγραμματίζεται να λάβει χώρα εντός του 2021. Η προηγούμενη 1η Υπουργική για το «Περιβάλλον και την Κλιματική Αλλαγή» είχε λάβει χώρα επί Ελληνικής Προεδρίας στην ΕΕ το 2014, στην Αθήνα (13 Μαϊου 2014).
Η Υπουργική Σύνοδος ως κύριο σκοπό έχει την αποτίμηση της επιτευχθείσας προόδου επί βασικών θεματικών τομέων και δεσμεύσεων της Υπουργικής της Αθήνας, όπως η απορρύπανση της Μεσογείου, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η προώθηση προτύπων βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης, η προστασία των οικοσυστημάτων, η ενιαία θαλάσσια πολιτική, η ενιαία διαχείριση παράκτιων ζωνών, οι «πράσινες» πόλεις και η Μεσογειακή στρατηγική για την εκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Στόχος της επίσης είναι η περαιτέρω προώθηση της ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής συνιστώσας σε όλες τις λοιπές θεματικές Υπουργικές Διασκέψεις της UfM και, κυρίως, η προετοιμασία του θεματολογίου της UfM για την μετά το 2020 περίοδο (καθώς το υφιστάμενο πρόγραμμα για την απορρύπανση της Μεσογείου «Horizon 2020», που υποστηρίζεται από κονδύλια της ΕΕ, έληξε το 2020) έως το 2030 (καταληκτική ημερομηνία των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του OHE – SDGs).
Προς την κατεύθυνση αυτή, κατά την επικείμενη Υπουργική προγραμματίζεται η υιοθέτηση δέσμευσης για την εκπόνηση ενός νέου προγράμματος με πιθανό τίτλο «2030 GreenerMed», οποίο πάλι θα χρηματοδοτηθεί κυρίως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα στηριχθεί σε ενιαία προσέγγιση όσον αφορά τα θέματα αέρα, θάλασσας και εδάφους, ενώ θα περιλαμβάνει λεπτομερείς συγκεκριμένους στόχους, πιθανές ποσοτικές και μετρήσιμες συνδέσεις με SDGs, θα στηριχθεί σε υφιστάμενα εργαλεία παρακολούθησης, θα προσδιορίζει τους βασικούς δρώντες στις μεσογειακές χώρες και θα αναλύει το πλαίσιο διευκόλυνσης για την εφαρμογή των στόχων.
Στο πλαίσιο αυτό, έχουν ήδη συμφωνηθεί τρείς κεντρικές θεματικές προτεραιότητες για το νέο πρόγραμμα για τη Μεσόγειο:
- μετάβαση σε πράσινη, κυκλική και κοινωνικά δίκαιη οικονομία που θα στηρίζεται σε πρακτικές βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης και λύσεις με προσανατολισμό τη φύση,
- πρόληψη και μείωση της αέριας, θαλάσσιας και χερσαίας ρύπανσης και
- προστασία, διατήρηση, διαχείριση και αποκατάσταση βιοποικιλότητας και φυσικών πόρων στη Μεσόγειο μέσω ενιαίας οικοσυστημικής προσέγγισης που θα περιλαμβάνει την παράκτια, θαλάσσια και χερσαία διάσταση.
Η Ελλάδα, μέσω του ΥΠΕΝ και σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών, παρακολουθεί στενά τις εργασίες της UfM για το περιβάλλον, τα ύδατα, την κλιματική αλλαγή και την ενέργεια. Σημειώνεται ότι με πρωτοβουλία της χώρας μας είχε φιλοξενηθεί στην Αθήνα η 1η Υπουργική για το «Περιβάλλον και το Κλίμα», που ένωσε σε μία κοινή Υπουργική διαδικασία δύο χωριστούς τομείς δράσης της UfM, ενώ το ΥΠΕΝ έχει συνδράμει ήδη ενεργά στις συζητήσεις για την διαμόρφωση του σχεδίου Υπουργικής Διακήρυξης που θα υιοθετηθεί κατά την επικείμενη 2η Υπουργική.
Ενεργειακή διάσταση της «Ένωσης για τη Μεσόγειο»
Ο κύριος στόχος είναι η ενοποίηση των αγορών ενέργειας της περιοχής με κοινούς ρυθμιστικούς κανόνες, έτσι ώστε να καθίσταται εφικτή η όσο το δυνατόν ανεμπόδιστη μεταφορά ενέργειας ανάμεσα στις χώρες της περιοχής. Απαραίτητη προϋπόθεση για την αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας των χωρών της Μεσογείου, αλλά και για την αξιοποίηση του υψηλού δυναμικού παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ αποτελεί η κατασκευή υποδομών διασύνδεσης των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. Καθώς οι μεσογειακές χώρες αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις για την ενέργεια και το κλίμα, οι οποίες απαιτούν υψηλό επίπεδο πολυμερών απαντήσεων και συλλογικών δράσεων, απαιτείται ενισχυμένη συνεργασία στους τομείς ενεργειακής και κλιματικής δράσης και αποτελεί ευκαιρία για τις δύο όχθες της Μεσογείου να επιτύχουν τον απώτερο στόχο της ενίσχυσης της ολοκλήρωσης και της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, η Ένωση για τη Μεσόγειο λειτουργεί ως πλατφόρμα για τη διευκόλυνση και την προώθηση του περιφερειακού διαλόγου και συνεργασίας, καθώς και συγκεκριμένων σχεδίων και πρωτοβουλιών στους τομείς της ενέργειας και του κλίματος.
Με αυτό το πνεύμα, η Σύνοδος Υψηλών Αξιωματούχων του Μαρτίου 2015 ενέκρινε την ίδρυση τριών ενεργειακών πλατφορμών υψηλού επιπέδου της UfM, οι οποίες με το έργο τους, συμβάλλουν στην επίτευξη του Στόχου 7 για την αειφόρο ανάπτυξη, ο οποίος εξασφαλίζει “την πρόσβαση σε προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους”. Οι ενεργειακές πλατφόρμες της UfM διοργανώνουν σε ετήσια βάση συναντήσεις αφιερωμένες στην ενίσχυση των συνεργειών των κρατών-μελών τους στους τομείς των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και της Ενεργειακής Απόδοσης και της ολοκλήρωσης των αγορών Ηλεκτρικής Ενέργειας και Φυσικού Αερίου στην περιοχή της Μεσογείου. Κάθε πλατφόρμα αναπτύσσει τις δραστηριότητές της ακολουθώντας συγκεκριμένα Προγράμματα Εργασίας που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων, εργαστήρια, εκθέσεις και μελέτες, ανταλλαγή εμπειρίας και τεχνογνωσίας.
Η πλατφόρμα για ΑΠΕ και Ενεργειακή Απόδοση (Renewable Energy and Energy Efficiency) της UfM έχει ως στόχο να προωθήσει τη σταδιακή ανάπτυξη μέτρων ανανεώσιμης ενέργειας και ενεργειακής απόδοσης, προκειμένου να προωθήσει την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, να συμβάλει ώστε όλοι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις της περιοχής να έχουν πρόσβαση σε ασφαλή, προσιτή και αξιόπιστη σύγχρονη ενέργεια υπηρεσιών, καθώς και για τη στήριξη του μετριασμού και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στην περιοχή.
Στόχος της πλατφόρμας Φυσικού Αερίου (UfM Gas Platform) είναι να καθιερωθεί ένας διαρθρωμένος περιφερειακός διάλογος που θα επιτρέπει την σταδιακή ανάπτυξη μιας ευρω-μεσογειακής αγοράς φυσικού αερίου για την προώθηση της ασφάλειας, της διαφάνειας και της προβλεψιμότητας τόσο της ζήτησης όσο και της προσφοράς με τρόπο που να ισορροπείται σωστά και δίκαια το συμφέρον παραγωγής και παρέχει τη βάση για τη μακροπρόθεσμη και ασφαλή ανάπτυξη των άφθονων αποθεμάτων στην περιοχή. Το Μεσογειακό Παρατηρητήριο Ενέργειας (Observatoire Mediterranneen de l’ Energie) διοικεί τη Γραμματεία της πλατφόρμας φυσικού αερίου της UfM, σε στενή συνεργασία με τη συμπροεδρία της Ένωσης για τη Μεσόγειο.
Τέλος, η πλατφόρμα Περιφερειακής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (Regional Electricity Market Platform) στοχεύει στην προοδευτική ενσωμάτωση των ενεργειακών συστημάτων και των ενεργειακών αγορών και ειδικότερα στην ενίσχυση των ανταλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας και των διασυνδέσεων, προκειμένου να επιτευχθεί ασφαλής, προσιτή και βιώσιμη παροχή ηλεκτρικού ρεύματος προς όφελος των πολιτών και των οικονομιών στην ευρω-μεσογειακή περιοχή.