Σύμβαση της Βαρκελώνης για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος και των Παράκτιων Περιοχών της Μεσογείου
Ήδη από τη δεκαετία του 1970, τα παράκτια κράτη της Μεσογείου, της ημίκλειστης θάλασσας που μας περιβάλλει με τα ιδιαίτερα γεωφυσικά χαρακτηριστικά και την πολύ πλούσια βιοποικιλότητα, αντιλαμβανόμενα τον κίνδυνο μιας μελλοντικής μη αναστρέψιμης ρύπανσής της, προχώρησαν σε συνεργασία προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτή η συνεργασία μεταφράστηκε στην υιοθέτηση αρχικά, το 1975, του Μεσογειακού Σχεδίου Δράσης (Mediterranean Action Plan) και στη συνέχεια, ένα χρόνο αργότερα στην υιοθέτηση μιας διεθνούς Σύμβασης «ορόσημο» για την προστασία της Μεσογείου.
Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών «για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος και των Παράκτιων Περιοχών της Μεσογείου» (γνωστότερη ως Σύμβαση της Βαρκελώνης) υιοθετήθηκε το 1976 από τις χώρες της Μεσογείου και την τότε ονομαζόμενη Ε.Ο.Κ., έχοντας ως σκοπό το συντονισμό των δράσεων και τη λήψη όλων των κατάλληλων μέτρων για την πρόληψη, καταπολέμηση και εξάλειψη της ρύπανσης της Μεσογείου και τη βελτίωση του θαλάσσιου και παρακτίου περιβάλλοντός της. Η Σύμβαση τέθηκε σε ισχύ το 1978.
Το 1995, τα συμβαλλόμενα μέρη υιοθέτησαν την τροποποιημένη Σύμβαση της Βαρκελώνης με νέο τίτλο: «Σύμβαση για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος και της Παράκτιας Περιοχής της Μεσογείου». Οι τροποποιήσεις της Σύμβασης τέθηκαν σε ισχύ το 2004. Η Σύμβαση και τα πρωτόκολλα που τη συνοδεύουν και που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του Μεσογειακού Σχεδίου Δράσης συνιστούν την κύρια, περιφερειακή, νομικά δεσμευτική πολυμερή περιβαλλοντική συμφωνία στη Μεσόγειο.
Τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν συμφωνήσει να λάβουν μεμονωμένα ή από κοινού τα κατάλληλα μέτρα για την πρόληψη, την καταπολέμηση και την εξάλειψη της ρύπανσης στην περιοχή της Μεσογείου, καθώς επίσης και την προστασία και ενίσχυση του θαλάσσιου περιβάλλοντος ώστε να συνεισφέρουν στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Σε αυτή την κατεύθυνση, τα συμβαλλόμενα μέρη συνεργάζονται στενά προκειμένου να καθορίσουν συμφωνημένα μέτρα, διαδικασίες και πρότυπα για την εφαρμογή της Σύμβασης.
Η Ελλάδα διαχρονικά, μέσω του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στη Σύμβαση της Βαρκελώνης η οποία αποτελεί τη σημαντικότερη πολιτική πλατφόρμα συνεργασίας και αποφάσεων των χωρών της Μεσογείου με αντικείμενο την προστασία της από τη ρύπανση, κατέχοντας εξέχουσα θέση μεταξύ των Συμβαλλομένων Μερών, ενώ έχει έντονη δραστηριότητα και αυξημένο ρόλο στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος στο χώρο της Μεσογείου. Μάλιστα, η 19η Σύνοδος των Συμβαλλομένων Μερών της Σύμβασης (COP 19) είχε λάβει χώρα στην Αθήνα (9-12 Φεβρουαρίου 2016), όπου η Ελλάδα διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο. Κατά την διετία 2016-2017 που ακολούθησε της COP 19, υπό την Προεδρία της Ελλάδας στο Bureau, δόθηκε νέα ώθηση στο έργο της Σύμβασης, ενώ σημειώνεται ότι η χώρα μας άσκησε και την Προεδρία στη Μεσογειακή Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης (Mediterranean Commission on Sustainable Development – MCSD), που λειτουργεί υπό την Σύμβαση, για την διετία Ιούλιος 2017 – Ιούνιος 2019, διαδραματίζοντας κομβικό επίσης ρόλο.
Η ιδιαίτερη πολιτική βαρύτητα που αποδίδει η χώρα μας στη Σύμβαση της Βαρκελώνης, αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι φιλοξενεί στην Αθήνα ήδη από τη δεκαετία του 1980, τη Συντονιστική Μονάδα του Μεσογειακού Σχεδίου Δράσης του Προγράμματος Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP/MAP Coordinating Unit). Η φιλοξενία της Συντονιστικής Μονάδας, η οποία αποτελεί τη Γραμματεία της Σύμβασης της Βαρκελώνης, αποτελεί σταθερή πολιτική επιλογή της χώρας μας, ενώ αποτελεί τον μοναδικό οργανισμό του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών που εδρεύει στην Ελλάδα.