Τριμερείς συνεργασίες Ελλάδας στον τομέα της Ενέργειας
Συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ.
Σε τριμερές επίπεδο, στην περαιτέρω εμβάθυνση των σχέσεων της Ελλάδας με την Κύπρο και το Ισραήλ συνέβαλαν:
– η διεξαγωγή Συνόδων Κορυφής, με πιο πρόσφατη (ως το 2020) την 6η Τριμερή Σύνοδο Κορυφής της 6.3.2019 στην Ιερουσαλήμ με τη συμμετοχή και των ΗΠΑ στο πλαίσιο της οποίας υιοθετήθηκε Κοινή Δήλωση με την οποία αποδόθηκε εξέχουσα σημασία στην περιφερειακή συνεργασία για την ενεργειακή ασφάλεια και διαφοροποίηση πηγών μετά τις ανακαλύψεις φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Επιπρόσθετα, στην Κοινή Διακήρυξη της 5ης Τριμερούς Συνόδου Κορυφής (Beersheba, 20.12.2018) επαναβεβαιώθηκε η στήριξη των μερών στην υλοποίηση του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, καθώς και το ενδιαφέρον τους για την ηλεκτρική διασύνδεση EuroAsia. Τέλος, τα μέρη εξέφρασαν τη στήριξή τους για τη συνεργασία στον τομέα των ΑΠΕ, εναλλακτικών καυσίμων και ηλεκτρικών οχημάτων και ενθάρρυναν την καινοτομία και τα κοινά πιλοτικά έργα.
– οι τριμερείς Yπουργικές συναντήσεις Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου, με τελευταία (ως το 2020) αυτή της Αθήνας (7.8.2019). Στην εν λόγω συνάντηση τέθηκε από πλευράς της χώρας μας ως προτεραιότητα η συνεργασία των κρατών σε θέματα κυβερνοασφάλειας με ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία κρίσιμων υποδομών. Η συνεργασία αυτή βρίσκεται επί του παρόντος σε φάση συγκρότησης των σχετικών ομάδων εργασίας. Επίσης, η χώρα μας έθεσε ως προτεραιότητα τον συντονισμό των πολιτικών σε περιφερειακά φόρουμ και οργανισμούς όπως το East Mediterranean Gas Forum/EMGF και η Ένωση για τη Μεσόγειο (UfM).
Σημειώνεται, επίσης, ότι στις 8.8.2013 υπεγράφη στη Λευκωσία Μνημόνιο Τριμερούς Συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου στους τομείς ενέργειας, περιβάλλοντος και υδάτων, με το οποίο τα μέρη δεσμεύτηκαν να εξετάσουν τρόπους βέλτιστης αξιοποίησης των φυσικών πόρων στην περιοχή, να προωθήσουν από κοινού έρευνες και να προωθήσουν την περιφερειακή συνεργασία.
Η συνεργασία των τριών χωρών ανά τομέα Ενέργειας έχει ως εξής :
α) Τομέας φυσικού αερίου
Η ανακάλυψη εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και η αναζήτηση ασφαλών διαδρομών και οδεύσεων για την εξαγωγή τους προς τις ευρωπαϊκές αγορές με την ενίσχυση του ρόλου της χώρας μας ως χώρας διέλευσης, καθώς και τα κοινά στρατηγικά συμφέροντα των δύο χωρών, αποτελούν βασικούς λόγους ανάπτυξης των τριμερών σχέσεων.
Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed αποτελεί εμβληματικό έργο της διακρατικής συνεργασίας για την ασφάλεια εφοδιασμού και τη διαφοροποίηση των πηγών τόσο των χωρών της τριμερούς όσο και της Ε.Ε. Μάλιστα η επιβεβαίωση της εγγραφής του έργου τον Οκτώβριο του 2019 στον 4o κατάλογο των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπογραμμίζει τη σημασία του για την Ε.Ε.
Η υπογραφή της Διακυβερνητικής Συμφωνίας για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed στις 2.1.2020 στην Αθήνα, έδωσε ισχυρή ώθηση στη διμερή και τριμερή συνεργασία για την υλοποίηση του έργου. Ακολούθησε η κύρωση της συμφωνίας από τη Βουλή των Ελλήνων με ευρεία διακομματική πλειοψηφία στις 14.5.2020 (ν. 4687/2020), καθώς και από τη Βουλή της Κύπρου και τη Βουλή του Ισραήλ.
β) Τομέας Ηλεκτρικής Ενέργειας
Σχετικά με θέματα ηλεκτρικής ενέργειας και ειδικότερα αναφορικά με την κατασκευή της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, σημειώνεται ότι στα τέλη Μαΐου 2020 η εταιρεία “Euroasia Interconnector” υπέβαλλε αίτηση για χρηματοδότηση της κατασκευής του τμήματος Κύπρος-Κρήτη από το χρηματοδοτικό εργαλείο της Ευρωπαικής Ενωσης “Connecting Europe Facility – CEF”. H εν λόγω αίτηση συνυπογράφηκε από τις αρμόδιες αρχές των δυο Ευρωπαϊκών χωρών που σχετίζονται με το έργο (Ελλάδα-Κύπρος). Η διασύνδεση, λόγω της υψηλής σημασίας της, προωθείται ως έργο Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (PCI).
γ) Τομέας Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας
Στον τομέα των ΑΠΕ και εξοικονόμησης ενέργειας, ελληνικοί φορείς όπως το “Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας/ΚΑΠΕ” και η “ΔΕΗ Ανανεώσιμες Α.Ε.” μπορούν με βάση την εμπειρία που διαθέτουν, να εξετάσουν τις δυνατότητες συνεργασίας με ισραηλινές εταιρίες. Επίσης, είναι σε ισχύ συγκεκριμένες προτάσεις του ΚΑΠΕ για την υλοποίηση συγκεκριμένων χρηματοδοτούμενων έργων στο πλαίσιο και τριμερούς Συνεργασίας.
Συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου
Η τριμερής συνεργασία Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου καθιερώθηκε στο περιθώριο της Υπουργικής Εβδομάδας της Γενικής Συνέλευσης του Ο.Η.Ε. το 2014 και αφορά θέματα κοινού ενδιαφέροντος, στα οποία συμπεριλαμβάνεται η Ενέργεια ιδιαίτερα λόγω της ανακάλυψης σημαντικών αποθεμάτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο. Επίσης, ανακοινώθηκε απόφαση για σύσταση Μονίμου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας–Κύπρου–Αιγύπτου (το οποίο συνεδρίασε για πρώτη φορά στο Κάιρο στις 7.2.2016), όπου συζητήθηκε το πλαίσιο πρακτικής εφαρμογής της συνεργασίας των τριών χωρών. Η συνεργασία πραγματοποιείται με τη διεξαγωγή Συνόδων Κορυφής και Υπουργικών Συναντήσεων (ανά τομέα συνεργασίας) των τριών χωρών και υλοποιείται μέσω σειράς Συμφωνιών αναφορικά με την εκμετάλλευση και μεταφορά φυσικού αερίου, δεδομένου άλλωστε ότι η ανακάλυψη κοιτασμάτων στην περιοχή μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την περιφερειακή σταθερότητα και ευημερία.
Κατά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής (8 Οκτωβρίου 2019) δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση, από ενεργειακής πλευράς, στην ενίσχυση της συνεργασίας για έργα μεταφοράς φυσικού αερίου καθώς και στον ρόλο που πρόκειται να διαδραματίσει το Φόρουμ Φυσικού Αερίου για την Ανατολική Μεσόγειο (EMGF) για τον συντονισμό των επί μέρους πολιτικών των μελών του και στην προοπτική ανάδειξής του σε σημαντικό περιφερειακό Οργανισμό.
Συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου- Ιορδανίας
Η τριμερής συνεργασία έχει εμπλουτιστεί ιδιαίτερα μέσω της διεξαγωγής Συνόδων Κορυφής Ελλάδας – Κύπρου – Ιορδανίας.
Στο κείμενο της Διακήρυξης της Α’ Συνόδου Κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Ιορδανίας, η οποία έλαβε χώρα στις 16 Ιανουαρίου 2018 στη Λευκωσία, περιγράφεται η συνεργασία των τριών χωρών, η οποία περιλαμβάνει ιδίως τον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και της Ενεργειακής Αποδοτικότητας, αφού οι χώρες αναγνωρίζουν την ιδιαίτερη σημασία τους στις τρέχουσες παγκόσμιες εξελίξεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Προς επίρρωση των ανωτέρω και για την πρακτική εφαρμογή της τριμερούς συνεργασίας τους, τα τρία Μέρη υπέγραψαν, την ημέρα διεξαγωγής της Συνόδου Κορυφής, Μνημόνιο Κατανόησης για συνεργασία στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, το οποίο καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα προτεινόμενων δράσεων στον τομέα. Επιπλέον, στις 19.12.2018, οι Υπουργοί Εξωτερικών των τριών κρατών συναντήθηκαν στη Λευκωσία και επανέλαβαν τη δέσμευση τους να εντείνουν τη συνεργασία στους τομείς αυτούς, εξερευνώντας παράλληλα ευκαιρίες συνεργασίας σε άλλους τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος.
Γενικότερα, η τριμερής συνεργασία που ξεκίνησε το 2016 και καθιερώθηκε επίσημα κατά τη διάρκεια της πρώτης διάσκεψης κορυφής στη Λευκωσία τον Ιανουάριο του 2018, αναγνωρίζεται από τις τρεις χώρες ως σημαντικό εργαλείο που συμβάλλει με τρόπο πρακτικό και προσανατολισμένο προς τις συλλογικές προσπάθειες για την επίτευξη κοινών στόχων όπως η ειρήνη, η ασφάλεια και η ευημερία στην περιοχή. Επιπλέον, ο τριμερής μηχανισμός δημιουργεί συνέργειες σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος και προετοιμάζει το έδαφος για ενισχυμένη περιφερειακή συνεργασία μέσω της κοινής συμμετοχής σε περιφερειακούς Οργανισμούς όπως η Ένωση για τη Μεσόγειο και το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF).
Τέλος οι τρεις χώρες μέσω της συνεργασίας τους εκφράζουν την πεποίθηση ότι οι πρόσφατες ανακαλύψεις κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου θα έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην ανάπτυξη του ενεργειακού τομέα αλλά και της οικονομίας της περιοχής η οποία αποτελεί πλέον χώρο ασφάλειας, ευημερίας και σταθερότητας.
Συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου-Παλαιστινιακής Αρχής
Κατά την 1η Τριμερή Διάσκεψη των Υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας-Κύπρου-Παλαιστίνης που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 17.12.2018, στην Κοινή Ανακοίνωσή τους οι Υπουργοί επανέλαβαν την πίστη τους στις δυνατότητες που θα δημιουργήσει αυτή η τριμερής συνεργασία προς όφελος των χωρών τους αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.
Ανάμεσα στους τομείς προτεραιότητας συνεργασίας βρίσκεται και ο ενεργειακός τομέας, και ιδιαίτερα οι τομείς των ΑΠΕ και φυσικού αερίου, ενώ τονίστηκε η σημασία της Ένωσης για τη Μεσόγειο (Union for the Mediterranean – UfM) ως μοναδικό πλαίσιο περιφερειακής συνεργασίας που συμβάλλει στην προώθηση της περιφερειακής ασφάλειας, της μακροπρόθεσμης σταθερότητας και της ευημερίας.
Ειδικότερα η συνεργασία των τριών χωρών μπορεί να υλοποιηθεί στους τομείς των ΑΠΕ και φυσικού αερίου ενώ, γενικότερα, η αναβάθμιση των σχέσεων Ελλάδας-Κύπρου-Παλαιστινιακής Αρχής είναι εφικτή μέσω της περαιτέρω ανάπτυξης διαλόγου και της ανταλλαγής καλών πρακτικών στον ενεργειακό τομέα.